TARİHTE Kİ  İLK COĞRAFYACILAR

         TALES

M.Ö 656-546 yıları arasında yaşamıştır.Ege kıyısında bulunan Milet te doğmuştur.Genellikle matematik alanında yaptığı çalışmaları ile bilinmektedir.Coğrafya konusunda görüş olarak dünyanın şekli hakkında bir teori ortaya atmış olmasıdır.Tales e göre dünya okyanuslar üzerinde yüzen bir diske benzer ve yuvarlaktır.
   

       ARİSTO

M.Ö 384-322 yılları arasında yaşamıştır.Sisamlı ya da Makedonyalı olduğu tahmin edilmektedir.Büyük İskender'e hocalık Eflatun'a ise öğrencilik yapmıştır.Başta matematik ve felsefe olmak üzere çağının bütün ilimleriyle uğraşmıştır.
Dünyanın yuvarlak olduğu görüşü rasyonel olarak ortaya koyan ilk bilim adamıdır .Bu yargıya ay tutulması olduğu varsayımından hareketle ancak yuvarlak bir cismin gölgesinin yuvarlak olabileceğini varsayarak  dünyanın şeklinin yuvarlak olduğu görüşünü ileri sürmüştür.

    ERATOSTHENES

Uzun yıllar İskenderiye kütüphanesinin yöneticiliğini yaptı.Dünyanın düz değil yuvarlak olduğunu savunmuş gezegenimizin çevresinide hesaplamaya çalışmıştır.İskenderiye'nin güneydoğusunda ki Syene de yaz gününde güneş ışınlarının öğle vakti dikey düştüğünü bildiği için bu deneyi aynı tarihte İskenderiye de yaptı ve ışınların dikeyden 7 derece saptığını buldu.
'Assuan ile İskenderiye arasında ki 840 km lik uzunluğa 7 derecelik bir açı ile düşerse ,360 derecelik bir açıya kaç km düşer ?' sorusundan yola çıkarak dünyanın çevresinin 42352 km olduğunu hesapladı.İskenderiye de kurduğu coğrafya ekolünü , İskenderiye ekolü adı verilir.
                 *Coğrafya biliminin adını koymuştur.
                 *Bölgesel coğrafyanın gelişmesini sağladı.
                 *Dünya nın ekvator üzerinde ki çevre uzunluğunu ve 10 derecelik meridyen yayını hesapladı.

       AMASYALI STRABON(M.Ö 58-MS 21)

Amasya da doğmuş ve burada ölmüştür.Eskiçağ'da Roma devrinin en büyük coğrafyacısı olarak kabul edilmektedir.Dünyanın ilk coğrafyacısı olarak kabul edilmektedir.Sardunya ve Etiyopya'nın sınırlarına kadar seyahat ettiği söylenmiştir.Tarih Coğrafya ve Felsefe konularında çalışmış,bilgi  toplamış ve eserlerini yazmıştır.Ünlü eseri GEOGRAPHİKA(coğrafya) seyahat gözlemlerini ve dünyanın coğrafi yapısına ilişkin düşüncelerini içermektedir.Eser ülkemizin tarihi,coğrafyası ve arkeolojisi açısından da önemlidir.
 

     ANAKSİMENES (M.Ö 550-480)

Yeryüzünü bir dikdörtgene benzeterek ,dairesel bir denizin onu çevrelediğini savunmuştur.Gecelerin yüksek dağların  güneş ışınlarını engellemesiyle oluştuğuna inanmıştır.Güneş ve ay ile diğer yıldızlar arasında ilk kez olarak bir ayırım yapmış güneşin kendi ışığına sahip olduğu yerde ay da dahil olmak üzere diğer gök cisimlerinin güneşin ışığını yansıttığını söylerken ,güneş ve ay tutulmalarına ilişkin olarak da doğru bir açıklama getirmiştir.

 MİLETOSLU ANAKSİMANDROS (M.Ö 610-545)

M.Ö 610 yılında Miletos ta doğan yunan doğa filozofu anaksimandros astronominin kurucusu ve ilk kes bir kozmoloji ya da dünya üzerine sistematik felsefe görüşünü getiren filozof olarak kabul edilmektedir.Ona göre herşeyin  kökeninde sonsuzluk vardı.Yer kürenin uzayda diğer bütün nesnelerden eşit uzaklıkta hiç bir yere bağlı olmadan yüzdüğüne inanıyordu.Duyularımızla algıladığımız kadarıyla yer kürenin yüzeyi engebeli ama bütün olarak düşünüldüğünde düzdü bu nedenle anaksimandros yer kürenin davul biçiminde olduğunu ileri sürdü.ve bu gerçekten yola çıkarak davulun öteki yüzünde yaşayan insanlarda olabilirdi.Anaksimandros karalar ile okyanus sınırını çizen ilk insandı .Düzenli ve anlaşılır bir evreni ifade etmek için ilk defa kozmos sözcüğünü kullandı.Tutulmalardan yararlanarak güneşin yarı çapınının yer yarıçapının 27 katı olduğunu tahmin etmiştir.Ona göre güneş in yere olan uzaklığı güneş çapının 27 katıydı.Ay ın uzaklığını ise yer yarıçapının 19 katı olarak hesaplamıştır.Çok seyahat yapmış ve bir dünya haritası çizmiştir.Yunan dünyasını bu haritanın ortasına koymuş ,Avrupa ve Asya'yı ise onun çevresine yerleştirmiştir.Anaksimandros 'a göre bütün kara kitlesini okyanus denilen büyük bir deniz kuşatmıştır.Anaksimandros'a göre insan ,balıktan gelir ; çünkü balığın kökeni insanınkinden daha kolay açıklanabilmektedir.Bu bakımdan Anaksimandros evrim kurallarının öncülerindendir.

   HEKATUS

Mısır ve Asya da incelemeler yapmıştır.Yeryüzünün tanımını Dünya Etrafında Yolculuk adlı eserinde Hazar Denizi'nin okyanusa açıldığını ,Nil Nehri'nin güneyindeki bir okyanustan geldiğini ve dünyanın 3 kıtadan oluştuğunu savunmuştur.(Asya,Afrika,Avrupa)

KSENEFON

 Anabasis adlı eserinde Anadolu'nun nüfus özellikleri,coğrafyası,gelenek ve görenekleri hakkında bilgi vermektedir.Anabasis 7 kitaptan oluşur.Eser anı defteri biçiminde kronolojik bir düzen izlemiştir.Çizdiği harita M.Ö 5.yy' ın en detaylı haritası olarak kabul edilmektedir.

HEREDOTOS(İ.Ö440-425) 

   Tarihin babası olarak kabul edilen Heredot aynı zamanda coğrafya biliminin gelişmesine önemli katkılarda bulunmuştur.Trakya,Anadolu ve Asya ülkelerine gezi yapmıştır.Dünyanın yuvarlak olduğunu savunmuştur.Çizdiği dünya haritasında Avrupa yı Asya ve Afrika dan daha uzun göstermiş ,Asya nın doğusu ,Avrupa nın kuzeyini ihmal etmiş Hindistan çizimi konusunda hata yapmıştır.Ancak bu hatalara rağmen dönemin bilgiler açısından önemli bir çalışması olarak kabul edilir.Heredot'un ortaya koyduğu en önemli gerçek diğer coğrafyacılardan farklı olarak Hazar Denizinin bir iç deniz olduğunu ve Afrika nın denizle çevrili olduğunu belirlemiş olmasıdır.

İZNİKLİ HİPPARCHUS(İ.Ö 160-125)

    Hipparchus geliştirdiği trigonometri yöntemiyle birçok yıldızın konumunu belirledi.Gök cisimleri için ortografik projeksiyonu ilk ortaya atan kişidir.850 yıldızı ,içeren bir katalog hazırlayarak bu yıldızları parlaklığına göre 6 sınıfa ayırdı.Ekinoksların devinme olgusunu ortaya çıkardı.Güneş ve ay ın uzaklıklarını hesaplamıştır.Enlem ve boylam daireleriyle Dünya da ki bir noktanın konumunu belirtme yöntemini bulmuştur.

MESUDİ(896-956)

Bağdat/IRAK doğumlu arap tarihçi,coğrafyacı ve gezgindir.Arapların Heredotu olarak da tanınan el-Mesudi dünya tarihini konu edinen Murücez-zeheb ve Ma'adin El-cevahir ile tanınır. Bu eseriyle birlikte tarih ve coğrafyayı geniş çaplı ve ayrıntılı bir biçim de birleştiren ve aynı eserde sunan ilk Arap olmuştur,Ortadoğu da Arabistan,Mısır,Suriye, İran, Ermenistan, Azerbaycan ve Hazar Denizi çevresindeki diğer bölgeleri gezmiş ek olarak Hindistan,Srilanka ve Çin'e seyahat etmiştir.

BİRUNİ(978-1048)

Harezm'de doğduğu söylenmektedir.Çağının ünlü bir matematik ve coğrafyacısı olarak bilinir.Dünyanın yarı çapını 6.425,7 km olarak hesaplamıştır.Gerçekte Dünya'nın yarı çapı 6.376 km'dir.Dünya'nın çevresini ise 42.516 km olarak hesaplamıştır. Dünya'nın çevresi gerçekte 40.076 km'dir.

CARL RİTTER

Carl Ritter beşeri coğrafyanın kurucusu olarak kabul edilir.Coğrafyacı kimliği yanında tarihçi ve felsefeci olarakta tanınmıştır."Coğrafya İlminde Tarihi Esaslar" adlı eserinde , beşeri coğrafyayı tanımlarken çevre ve insan arasındaki ilişkileri inceleyen bilim olarak ifade etmiştir.Beşeri incelemelerde insan ve çevrenin aynı oranda etkili olduğu bu nedenle sadece birisine ağırlık vermenin doğru olmadığını savunmuştur.Tarihi olayların açıklanması sırasında coğrafi çevre şartlarının dikkate alınması gerektiğini ifade etmiştir.Bu nedenlerle tarih ve coğrafya bilimlerinin birbirini tamamlayan bilimler olduğunu vurgulamıştır.

İBN BATUTA(1303-1384)

Fas'ta doğmuştur.Dönemin en  ünlü gezginidir.Kuzey Afrika kıyıları ,  Suriye, Mekke, Mezopotamya, Yemen,Kızıl Deniz kıyıları,Mısır,Filistin,Anadolu,Balkanlar, Güney Rusya,Batı Türkistan,Hindistan ve Çin'e yaptığı gezilere ilişkin bilgilere "İbni Batuta Seyahatnamesi" adlı eserinde toplamıştır.Eserde gezdiği alanlardaki toplumsal yapıları, zenginlik kaynaklarını,din ve gelenek gibi özellikleri anlatmıştır.Eser ilgili alanların beşeri ve ekonomik coğrafya özelliklerini ele almış bu anlamda beşeri ve  ekonomik bir inceleme içermektedir.

İBN-İ HALDUN(1332-1406)

Tunus'ta doğmuştur.Orta çağda İslam Dünyasının en ünlü gezginlerindendir.En önemli eseri  Kitap el-İbardır.Berberi topluluklarının ve İslam imparatorluklarının İslam öncesindeki sosyal-ekonomik özellikleri hakkında bilgi vermektedir.İnceleme alanına ilişkin jeopolitik ve siyasi coğrafya bilgilerine yer vermektedir.

ALİ KUŞÇU(...-1474)

XV.yüzyıl başlarında Semerkand'ta doğmuştur.Babası Muhammet ünlü Türk sultanı astronomu Ulu Bey'in kuşçusu olduğu için aileleri Kuşçu lakabıyla meşhur oldu.İstanbul'un enlem ve boylamlarını  ölçerek Güneş saati yapmıştır.Astronomik ve matematik konusunda iki önemli eser vermiştir.
Fethiye;
Astronomi kitabıdır.Otlukbeli savaşından sonra Fatih'e sunulmuştur.Üç bölümden oluşmaktadır.
I.Bölüm:Gezegenlerin hareketlerinden bahsedilmektedir.
II.Bölüm:Yerin şekli ve iklim konusundadır.
III.Bölüm:Yere ilişkin ölçüleri ve gezegenlerin uzaklıkları üzerinde durmaktadır.
Bu eser özellikle medreselerde öğretim amacıyla hazırlanmıştır.
Diğer eseri "Muhammediye" adını verdiği matematik kitabıdır.
Ali Kuşçu 1474 yılında İstanbul'da vefat etmiştir.

İDRİSİ

Ortaçağ Arap coğrafyacısıdır.1099 yılında dünyaya gelmiştir.Akdeniz havzası ülkelerini , Fransa ve İngiltere'yi dolaştıktan sonra Sicilya Kralı II.Ruggiero'nun sarayına yerleşti.En önemli eseri Libro Del Re Ruggiero adlı eseridir.Bu eserde Rusya,Almanya,İskandinavya,Hint Okyanusu kıyıları ve Afrika hakkında bilgi vermektedir.Bir dünya haritası hazırlayarak bu kitabına koymuştur.

PİRİ REİS

1465-1470 yılları arasında Gelibolu'da doğduğu tahmin edilmektedir.Asıl adı Muhiddin Piri'dir.1480'li yıllarda kaptan olan amcası ile denize açılmıştır.1487'de amcası ile İspanya'daki Müslümanların yardımına gitmiştir.1491-1493 yılları arasında Sicilya,Sardunya,Karsika adalarına ve Güney Fransa kıyılarına akınlar yapmıştır.Amcası ile birlikte Osmanlı hizmetine girmiş.1499-1502  Osmanlı-Venedik savaşında bir savaş gemisinde kaptanlık yapmıştır.1511'de amcasının ölmesi üzerine Gelibolu'ya çekilip Kitab-ı Bahriye üzerine çalışmış ve 1513'te bir dünya haritası çizmiştir.1517'de ilk çizdiği haritayı Yavuz Sultan Selim'e sunmuştur.1521'de Kitab-ı Bahriye'yi tamamladıktan sonra 1522'de Rodos seferine katılmıştır.Büyük bir denizci olduğu kadar büyük haritacı olan Piri Reis korsanlık günlerinden başlayıp gezip gördüğü yerleri yabancı kaynaklardan da yararlanarak tarihi ve coğrafya özellikleriyle birlikte kitabında anlatmış ve haritalarını çizmiştir.Kitab-ı Bahriye'nin nazımla yazılan ve denizcilikle alakalı tüm bilgilerinin toplandığı başlangıç bölümünde genel açıklamadan sonra Ege ve Akdeniz  Adaları tanıtılarak denizle ilgili gözlem ve deneyimin önemi vurgulanmıştır.

Fırtına,rüzgar çeşitleri,pusula ve haritanın tanımından sonra dünyayı kaplayan denizler ve karaların oranını belirlemiştir.Portekizlilerin denizcilik alanında ki ilerlemeleri, keşifleri,Çin Denizi ,Hint Okyanusu,Akdeniz ve Ege Denizinde ki rüzgarlar, Basra Körfezi ve Atlas Okyanusu ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır.Çanakkale Boğazından başlayarak Ege Denizi kıyı ve adaları ,Adriyatik kıyıları,Batı İtalya,Güney Fransa, Doğu İspanya kıyıları çevresindeki adalara ilişkin tarihi ve coğrafi bilgiler verilerek, Kuzey Afrika kıyıları,Filistin,Suriye,Kıbrıs ve Anadolu kıyıları izlenerek Marmaris'te tüm Akdeniz'in havzası noktalanır.

COPERNİCUS

1473-1543 Polonyalı bir bilgindir.Güneş sistemini keşfetmiş ve Dünya'nın kendi ekseni etrafında 24 saatte bir döndüğünü öne sürmüştür.

GALİLEİ

1564-1642 yılları arasında yaşamış İtalyan gök bilimcidir.Teleskopu kullanarak gezegen ve yıldızları ilk bilim adamıdır.İncelemeleri sonucunda Ayın üzerindeki kreterlere , Güneş lekelerini,gezegenlerin Güneş çevresinde hareket ettiğini ortaya koymuştur.

KEPLER(1571-1630)

Alman gök bilimcisidir. Güneş sistemi için yeni bir model geliştirmiştir.Kepler gezegenlerin hareketini üç temel yasaya dayandırmıştır.

1.Yörüngeler Yasası

Gezegenler Güneş'in etrafında çember değil,hafifçe basık elips biçimde yörüngeler çizerek dolanır.Güneş'te bu elipsin odaklarından birinde yer alır.

2.Alanlar Yasası

Bir gezegenin dönme hızı, yörünge üzerinde bulunduğu noktaya bağlı olarak değişir.Gezegenlerin hareketi Güneş'e yakın oldukları noktada en hızlı uzak oldukları noktada en yavaştır.

3.Dolanım Süreleri Yasası

İki gezegenin dolanım sürelerinin karelerinin birbirlerine oranı ile bu gezegenlerin Güneş'e olan ortalama uzaklıklarının küplerinin oranının birbirine eşit olduğunu belirtir. Bu yasaya göre gezegenlerden birinin Güneş'e olan ortalama uzaklığı ve dolanım süresi ile ikinci bir gezegenin dolanım süresi bilinirse bu gezegenin Güneş'e ortalama uzaklığı bulunabilir.

EVLİYA ÇELEBİ

1611-1682 yılları arasında yaşamış ünlü bir seyyahtır. 17.yy en büyük Türk gezginidir.Gezdiği yerlerin beşeri ve fiziki coğrafi özelliklerini tasvir ederek eserinde toplamış ve bu eser günümüz coğrafyacıları tarafından benimsenen önemli bir kaynaktır.

HUMBOLT

1769-1859 yılları arasında yaşayan Alman coğrafyacısıdır.Humbolt coğrafya dışında yer bilimlerinin de ilk temsilcisi sayılır.Coğrafya ilmine bilimsel anlamda gezi gözlem metodunu kazandırmıştır.Coğrafya ilmine sebep , sonuç, dağılış ve ilgi prensiplerini kazandırmıştır.İzoterm,İzohips, İzobat ,Profil ve Kesit gibi yardımcı ifade şekillerini coğrafyaya kazandırmıştır.Humbolt soğuk su akıntılarını kazanmıştır.

ALFRED WEGENER(1880-1930)

Alman gök bilimcidir.Kıtaların kayması kuramını ilk kez ortaya atmıştır.Wegener başlangıçta tüm kıtaların Pangea adında tek bir kıta olduğunu sonradan parçalanıp dağılarak zamanla günümüzdeki yerlerine ulaştığını ileri sürdü.Bu teoriyi ve teorinin temellerini "Kıtaların Ve Okyanusların Oluşumu" adlı eserinde toplamıştır.

FRİEDRİCH RATZEL(1844-1904)

İnsan ve çevre arasındaki ilişkileri ele alarak bu konudaki ilk özelliğine sahip olan "Beşeri Coğrafya" adlı eserini meydan getirmiştir.Beşeri coğrafyanın gelişimine önemli katkıda bulunmuştur.Siyasi Coğrafya akımının kurucusu olarak kabul edilir."Politik Coğrafya-Devletler, Münakalat Ve Harp Coğrafyası" adlı eserinde jeopolitik ve siyasi görüşler Hitleri'in Dünya Egemenliği politikasının oluşumunda etkili olmuştur.